Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ

by **Admin** Sun Aug 18, 2013 10:47 am

Ví dụ:        SO₃ + H₂O   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ H₂SO₄
       (Trừ CO, NO, N₂O)
(1)    Tác dụng với một số oxit bazơ tạo thành muối (phản ứng kết hợp)
Lưu ý:    Chỉ có những oxit axit nào tương ứng với axit tan được mới tham gia loại phản ứng này.
Ví dụ: CO₂ (k) + CaO (r) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CaCO₃(r)
(2)    Tác dụng với bazơ tan (kiềm) tạo thành muối và nước
Ví dụ: CO₂ (k) + Ca(OH)₂ (dd) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CaCO₃ (r)+   H₂O (l)
b) Oxit bazơ: là những oxit tác dụng với axit tạo thành muối và nước.
Thông thường oxit bazơ gồm nguyên tố kim loại + oxi
(Trừ: CrO₃, Mn₂O₇ là các oxit axit)
Ví dụ: CaO: Canxi oxit; FeO: Sắt (II) oxit
(1)    Tác dụng với nước tạo dung dịch bazơ
Một số oxit bazơ tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazơ.
Ví dụ: BaO (r) +   H₂O (l) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Ba(OH)₂ (dd)
(2)    Tác dụng với oxit axit tạo thành muối
Ví dụ: Na₂O (r) + CO₂ (k) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Na₂CO₃ (r)
(3)    Tác dụng với axit tạo thành muối và nước
    Ví dụ: CuO (r)   + 2 HCl (dd) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CuCl₂ (dd) + H₂O
c) Oxit lưỡng tính: là những oxit tác dụng cả với dung dịch kiềm và tác dụng với axit tạo thành muối và nước.Ví dụ: Al₂O₃, ZnO, ...
d) Oxit trung tính: là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, nước (còn được gọi là oxit không tạo muối). Ví dụ: CO, NO,…
II. MỘT SỐ OXIT QUAN TRỌNG
a) Canxi oxit:
·      Công thức hóa học là CaO, tên thông thường là vôi sống. Canxi oxit thuộc loại oxit bazơ.
·      Ứng dụng: Dùng trong công nghiệp luyện kim và công nghiệp hóa học; trong xây dựng; khử chua đất trồng trọt; xử lý nước thải công nghiệp, sát trùng, diệt nấm, khử độc môi trường,..
·      Điều chế: CaCO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image004$ CaO + CO₂ (phản ứng phân huỷ)
b) Lưu huỳnh đioxit:
·      Công thức hóa học là SO₂, lưu huỳnh đioxit còn được gọi là khí sunfurơ. Lưu huỳnh đioxit thuộc loại oxit axit.
·      Ứng dụng: Phần lớn dùng để sản xuất axit H₂SO₄; dùng làm chất tẩy trắng bột gỗ trong công nghiệp giấy; chất diệt nấm mốc; chất bảo quản thực phẩm.
·      Điều chế:
-          Trong phòng thí nghiệm:
+ Từ muối sunfit:
       Na₂SO₃ (r) + 2H₂SO₄ (dd) $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ 2NaHSO₄ (dd) + H₂O (l) + SO₂ (k)
+ Từ H₂SO₄ đặc:
      Cu   +   2H₂SO₄ (đặc, nóng)   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CuSO₄ + SO₂ + 2H₂O
-          Trong công nghiệp:
+ Đốt lưu huỳnh trong không khí:   S + O₂   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image006$ SO₂
+ Đốt quặng pirit sắt (FeS₂): 4 FeS₂ + 11 O₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image006$ 8 SO₂ + 2 Fe₂O₃
III. TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA AXIT
1.       Axit làm quỳ tím chuyển sang màu hồng ( trừ H₂SiO₃)
2.       Axit + kim loại tạo thành muối và giải phóng hiđro.
Lưu ý: + Đối với axit HCl và H₂SO₄ loãng
          - Tác dụng với kim loại (đứng trước hiđro trong dãy Bêkêtốp)
          - Tạo muối kim loại có hóa trị thấp + H₂
              Ví dụ: Fe   + 2HCl   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ FeCl₂   + H₂
          + Đối với axit HNO₃(loãng hay đậm đặc), axit H₂SO₄ (đặc, nóng)
                      - Tác dụng với hầu hết các kim loại (trừ Pt, Au)
                      - Tạo muối kim loại có hóa trị cao + nước + khí khác hiđro.
               Ví dụ: 8HNO₃ + 3Cu $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O
3.       Axit + bazơ tạo thành muối và nước (phản ứng trung hoà)
                        Ví dụ: HCl + NaOH $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ NaCl + H₂O
4.       Axit + oxit bazơ tạo thành muối và nước
                 Ví dụ: H₂SO₄   + BaO $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ BaSO₄ ¯ + H₂O
5.       Axit + muối tạo thành axit mới và muối mới thoả mãn một trong các điều kiện sau:
·      Axit mới: dễ bay hơi hoặc yếu hơn axit phản ứng.
·      Muối mới: không tan
                         Ví dụ: HCl + AgNO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ AgCl ¯ + HNO₃
                                     2HCl + CaCO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CaCl₂ +   CO₂ + H₂O

IV. MỘT SỐ AXIT QUAN TRỌNG
Axit clohiđric: HCl
Là dung dịch của khí hiđro clorua tan trong nước.
a) Axit HCl có những tính chất chung của axit
   - Làm quỳ tím chuyển thành màu hồng.
   - Tác dụng với nhiều kim loại (Mg, Al, Fe, Zn,…) tạo muối clorua và giải phóng khí hiđro.
      Ví dụ:         HCl + Fe   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ FeCl₂ + H₂↑?
   - Tác dụng với bazơ và oxit bazơ tạo thành muối clorua và nước.
      Ví du:        2HCl   + Na₂O   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ 2NaCl   + H₂O
                          HCl   + NaOH $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ NaCl + H₂O
   - Tác dụng với muối tạo thành muối mới và axit mới
       Ví dụ:   HCl   + AgNO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ AgCl¯ (trắng) + HNO₃
b) Axit HCl có nhiều ứng dụng quan trọng: điều chế các muối clorua; làm sạch bề mặt kim loại khi hàn; tẩy gỉ kim loại trước khi sơn, tráng, mạ,.. chế biến thực phẩm, dược phẩm.
Axit sunfuric: H₂SO₄
      a) Tính chất vật lý: là chất lỏng, sánh, không màu, nặng gần gấp hai lần nước, không bay hơi, dễ dàng tan trong nước và tỏa nhiều nhiệt.
      b) Tính chất hoá học
· Axit H₂SO₄ loãng có tính chất chung của axit: làm quỳ tím chuyển thành màu hồng; tác dụng với kim loại (Mg, Al, Zn, Fe,..); tác dụng với oxit bazơ, bazơ; tác dụng với muối.
· Axit H₂SO₄ đặc ngoài tính chất axit có những tính chất hóa học riêng:
-          Tính oxi hóa mạnh: tác dụng với hầu hết các kim loại( trừ Au, Pt,..) không giải phóng ra hiđro.
Ví dụ: Cu   + 2H₂SO₄ đặc $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image011$ CuSO₄ + SO₂↑? + 2H₂O
-          Tính háo nước
              Ví dụ: C₁₂H₂₂O₁₁ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image013$ 11H₂O + 12 C
                       Sau đó một phần C sẽ tiếp tục phản ứng với H₂SO₄:
                        C + 2H₂SO₄ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CO₂ + 2SO₂ + 2H₂O
       c) Ứng dụng: sản xuất muối, axit khác; phẩm nhuộm; phân bón; chất dẻo; tơ, sợi; chất tẩy rửa; thuốc nổ; luyện kim; giấy; ....
      d) Sản xuất axit sunfuric từ quặng Pirit (FeS₂)
             Qui trình sản xuất gồm 3 giai đoạn:
-          Giai đoạn 1: đốt quặng FeS₂
                           4 FeS₂   + 11O₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image015$ 2Fe₂O₃ + 8SO₂ + Q
-          Giai đoạn 2: Oxi hóa SO₂ ở nhiệt độ cao, có V₂O₅làm xúc tác:
                           2SO₂ + O₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image017$   2SO₃
-          Giai đoạn 3: SO₃ kết hợp với nước
                            SO₃ + H₂O $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ H₂SO₄
Chú ý: Trong thực tế sản xuất H₂SO₄ người ta dùng dung dịch H₂SO₄ đặc để hấp thụ SO₃ tạo thành sản phẩm có tên là oleum. Công thức của oleum được biểu diễn dưới dạng: H₂SO₄.nSO₃.
Thuốc thử hoá học
-          Với axit H₂SO₄và các muối sunfat tan: Thuốc thử là BaCl₂
          H₂SO₄   + BaCl₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ BaSO₄¯ (trắng) + 2 HCl
         Na₂SO₄   + BaCl₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ BaSO₄¯ (trắng) + 2 NaCl
-          Với axit HCl và muối clorua tan: Thuốc thử AgNO₃
           HCl   + AgNO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ AgCl¯ (trắng) + HNO₃
          NaCl   + AgNO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ AgCl¯ (trắng) + NaNO₃
V. TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA BAZƠ
1.       Bazơ kiềm làm quì tím chuyển sang màu xanh, phenolphtalein không màu chuyển sang màu hồng.
2.       Bazơ tác dụng với axit tạo thành muối và nước
                          Ví dụ: KOH    + HCl   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ KCl + H₂O
3.       Bazơ kiềm tác dụng với oxit axit tạo thành muối và nước
      Ví dụ: 2NaOH + CO₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Na₂CO₃ + H₂O
4.       Bazơ không tan khi bị nhiệt phân tạo thành oxit tương ứng và nước
Ví dụ: 2Fe (OH)₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image011$ Fe₂O₃ +3 H₂O
5.       Bazơ kiềm tác dụng với muối tạo thành bazơ mới và muối mới
                          Ví dụ: 2NaOH   + CuSO₄ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Cu(OH)₂ ¯ + Na₂SO₄
                          Lưu ý: Điều kiện để phản ứng xảy ra:
                              +   Muối tham gia phải tan trong nước.
                                     +   Bazơ mới tạo thành không tan.
6.       Phân loại: có 2 loại chính
             a)   Bazơ tan trong nước gọi là kiềm.Ví dụ: LiOH, KOH, NaOH,
b)   Bazơ không tan trong nước. $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image019$ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image020$
Ví dụ: Fe(OH)₃, Cu(OH)₂, Mg(OH)₂

VI.   MỘT SỐ BAZƠ QUAN TRỌNG
        1. Natri hiđroxit NaOH (xút ăn da)
            - Là chất rắn, không màu, hút ẩm mạnh, tan nhiều trong nước.
           - Có đầy đủ tính chất hóa học chung của bazơ. Đáng chú ý là NaOH hấp thụ CO₂ mạnh:
                    NaOH     + CO₂   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ NaHCO₃ ( $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image022$ )
                    2NaOH   + CO₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Na₂CO₃ + H₂O ( $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image024$ )
           - Điều chế:
       + Phương pháp hóa học: Na₂CO₃ + Ca(OH)₂ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ CaCO₃ ¯ + 2NaOH
$Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image025$ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image026$            + Phương pháp điện hóa:
$Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image027$

Có màng ngăn

                 2NaCl (đậm đặc) +2H₂O                             2NaOH + Cl₂ + H₂
Dùng bình điện phân có màng ngăn để không cho clo đi vào miền catot (cực âm) để tránh tạo thành nước Gia Ven.
2. Canxi hiđroxit Ca(OH)₂– thang pH
      -   Ca(OH)₂ thường gọi là vôi tôi. Dung dịch trong nước gọi là nước vôi trong. Nước vôi trắng là huyền phù của Ca(OH)₂ trong nước. Vôi bột là Ca(OH)₂ ở dạng bột.
·      Ca(OH)₂có đầy đủ tính chất chung của một bazơ
·      Ứng dụng: làm vật liệu xây dựng; khử chua đất trồng trọt; bảo vệ môi
trường (khử tính độc hại của chất thải công nghiệp, diệt trùng,..)
·      Điều chế: CaO   +    H₂O   $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Ca(OH)₂
        - Thang pH
· Nếu pH = 7 thì dung dịch là trung tính (không có tính axit hay bazơ).
            Nước tinh khiết (nước cất) có pH = 7       .
· Nếu pH > 7 thì dung dịch có tính bazơ. Nếu pH càng lớn thì độ bazơ của dung dịch càng lớn.
$Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image029$ · Nếu pH< 7 thì dung dịch có tính axit. Nếu pH càng nhỏ thì độ axit của dung dịch càng lớn.
VII.   TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA MUỐI
1.      Tính chất hóa học của muối
a.       Muối tác dụng với một số kim loại( như Zn, Fe…) tạo thành muối mới và kim loại mới.
b.       Muối tác dụng với axit tạo thành muối mới và axit mới (phản ứng trao đổi).
c.       Muối tác dụng với bazơ kiềm tạo thành muối mới và bazơ mới (phản ứng trao đổi).
d.       Muối tác dụng với muối tạo thành 2 muối mới. (phản ứng trao đổi).
e.       Phản ứng phân huỷ muối.
                Ví dụ: 2 KNO₃ $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image015$ 2KNO₂ + O₂
2.      Phản ứng trao đổi
-          Định nghĩa: Phản ứng trao đổi là phản ứng hóa học trong đó hai hợp chất tham gia phản ứng trao đổi nhau thành phần cấu tạo của chúng để tạo ra các hợp chất mới.
-          Phản ứng trao đổi chỉ xảy ra khi trong số các sản phẩm phải có một chất không tan hay dễ bay hơi hoặc nước.
Ví dụ: H₂SO₄ + Na₂S $Bài 1. Các loại hợp chất vô cơ C:\DOCUME~1\CUONGV~1\LOCALS~1\Temp\msohtml1\01\clip_image002$ Na₂SO₄ + H₂S
       Lưu ý: ·    H₂S, HCl, NH₃, CO₂, SO₂ : dễ bay hơi.
3.      Phân loại: có 2 loại muối.
       a) Muối trung tính (trung hòa): trong phân tử không chứa nguyên tử hiđro
                Ví dụ:   Na₂CO₃, K₂CO₃,…
       b) Muối axit: trong phân tử có chứa nguyên tử hiđro
                Ví dụ: NaHCO₃, NaH₂PO₄,…
       c) Tên gọi
§      Tên gọi muối trung hòa = tên kim loại (hóa trị nếu cần) + tên gốc axit
                Ví dụ:   Na₂CO₃: Natri cacbonat
§      Tên gọi muối axit = tên kim loại +tiếp đầu ngữ + hiđro + tên gốc axit
          Ví dụ:   NaH₂PO₄: Natri đihiđro photphat.
4.   Tính tan
       Tính tan của muối trong nước góp phần quyết định phản ứng hóa học của nó với axit, bazơ, muối.
       Lưu ý:
       -     Tất cả muối nitrat đều tan trong nước.
-          Hầu hết muối clorua đều tan (trừ AgCl, PbCl₂, CuCl, HgCl₂)
-          Hầu hết các muối sunfat đều tan (trừ Ag₂SO₄, CaSO₄, PbSO₄, BaSO₄, Hg₂SO₄)
-          Hầu hết muối cacbonat đều không tan (trừ K₂CO₃, Na₂CO₃, (NH₄)₂CO₃, cacbonat axit).
-          Hầu hết các muối photphat đều không tan (trừ photphat kim loại kiềm, photphat amoni và các muối photphat 1)